A suspensión do proceso de paz anunciada polo presidente, tras o gravísimo atentado da T4, é unha decisión coherente co mandato parlamentario de iniciar un diálogo con ETA só en ausencia de violencia. A inevitable suspensión do proceso, rebentado pola vontade dos terroristas, non debería supoñer, a pesar da raiba e impotencia provocados polo atentado, unha renuncia dos demócratas a seguir intentando atopar unha solución a tan doloroso conflito. Como sinala Juan Varela a fin deste algo fogo permanente non debería ser a fin da procura da paz. Por difícil que pareza, non é este o momento de baixar os brazos nin deixarse vencer pola desolación.
O fracaso deste proceso (no que se comprometeron todas as forzas políticas, coa excepción, seguramente interesada, do PP) foise evidenciando dende hai meses pola aparición da kale borroka, da extorsión e, agora, polo brutal atentado. Fracaso do que se poderían tirar algunhas conclusións para o futuro:
1. A inexistencia de interlocutores fiables tanto dentro da organización terrorista (o atentado amosa que a comunicación que se mantivo con “responsables” de ETA non o era) como, e non é menos importante, do seu entorno político. As patéticas declaracións de Otegi amosan que nin el nin a súa organización poden ser considerados como auténticos interlocutores políticos, apenas uns voceiros da organización armada. Sen esta interlocución ao máximo nivel e sen a vontade acreditada de rexeitar a violencia por parte de Batasuna é imposible reanudar proceso ningún.
2. Non hai posibilidades nin garantías de éxito para un proceso rexeitado polo principal partido da oposición. Entendo que o maior erro de cálculo de Zapatero foi minusvalorar a negativa a participar no proceso do PP (que agora, a apupado polo seu entorno mediático, tratará de tirar réditos da súa profecía cumprida). Se houbese posibilidades de reanudalo, para o que se requeriría un cese permanente e acreditado da violencia, sería unha condición indispensable incorporar ao PP no acordo do resto dos partidos democráticos (o que semella moi difícil que se produza no que queda de lexislatura).
3. Aínda que para algúns sexa moi duro admitilo, o único punto final para o terrorismo etarra pasa pola negociación. Corenta anos demostran que non existe posibilidade ningunha de acabar de forma definitiva con ETA por medios exclusivamente policiais. A paz haberá que acadala con medidas políticas e coa vontade e unidade de todos os demócratas para facela posible.
4. A maioría abrumadora da sociedade vasca (e, por suposto, do resto das comunidades españolas) rexeita frontalmente a violencia e anhela esperanzada a paz. Esta determinación é a que levou ao Presidente a sobrevalorar as posibilidades de éxito do proceso. Un exceso de confianza que no futuro, se volve presentarse a oportunidade, haberá que evitar. Todas as cautelas serán poucas.